Polisa ubezpieczeniowa na życie jest jednym z podstawowych narzędzi używanych przy planowaniu sukcesji w biznesie. Umożliwia ona następcom prawnym właściciela przedsiębiorstwa szybkie uzyskanie środków na niezakłócone kontynuowanie działalności. Zasada działania jest generalnie prosta – w razie śmierci ubezpieczonego wskazane osoby (uposażeni) otrzymują sumę ubezpieczenia. Oprócz tego polisa może obejmować także inne zdarzenia niż śmierć, ale te nie są tak istotne na potrzeby sukcesji.

Cechy polisy ubezpieczeniowej na życie

Polisa ubezpieczeniowa na życie pozwala na szerokie zabezpieczenie interesów swoich bliskich na wypadek śmierci. Wpłata stosunkowo niewielkich środków w skali miesięcznej, po śmierci ubezpieczonego wiązać się będzie z wypłatą odpowiednio dużej sumy po uposażonym osobom. Polisa jest przydatna przy planowaniu sukcesji w ramach prowadzonej działalności gospodarczej m.in. dlatego, że:

1. Wypłacana z polisy ubezpieczeniowej na życie suma ubezpieczenia jest zwolniona z opodatkowania PIT i nie podlega podatkowi od spadków i darowizn – niezależnie od tego, kto ją otrzyma;
2. Ubezpieczający może wybrać uposażonych niezależnie od zasad prawa spadkowego – generalnie przyjmuje się, że środki z polisy nie wpływają na kwestie zachowku (choć w tym zakresie istnieją wątpliwości – w szczególności co do niektórych polis).

Uwaga: Zwolnienie z opodatkowania dotyczy podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT), ale nie podatku dochodowego od osób prawnych (CIT). Uposażenie spółki może wiązać się z koniecznością zapłaty podatku przy wypłacie ubezpieczenia.

Do czego może posłużyć polisa ubezpieczeniowa na życie?

Ubezpieczenie na życie przy planowaniu sukcesji w biznesie może pomóc w sfinansowaniu wydatków związanych ze śmiercią przedsiębiorcy (prowadzącego działalność jednoosobową, wspólnika spółki etc.). Dodatkowo szybko uzyskane środki pozwalają na bieżące regulowanie zobowiązań firmy, o której dobro następcy prawni przedsiębiorcy muszą zadbać. Jest to szczególnie przydatne w sytuacji, gdy zmarły przedsiębiorca nie zadbał w inny sposób o to, by jego następcy prawni mieli łatwy dostęp do środków firmowych.

Sfinansowanie zachowku z polisy ubezpieczeniowej na życie

W przypadku planowania sukcesji w biznesie istotne jest, by nie rozdrabniać prowadzonej działalności między wiele osób. Jest to kluczowe przy działalności jednoosobowej, ale nawet w przypadku spółek trzeba na to uważać. O ile udziały w spółce można rozdzielić między spadkobierców, to jednak zbyt duża liczba wspólników może utrudnić bieżące sprawne prowadzenie jej spraw. Problemem może też być zbyt młody wiek niektórych spadkobierców. Możliwe też, że udziały zostaną zapisane nie członkowi rodziny, a np. innym wspólnikom.

Natomiast zapisanie całości majątku związanego z biznesem jednej osobie może skutkować tym, że część spadkobierców ustawowych może domagać się zachowku. Zachowek może być w takim przypadku sfinansowany z polisy ubezpieczeniowej na życie. Istotne jest to, że uposażeni powinni być ci, którzy będą mieli obowiązek zapłacić zachowek.

Brak zabezpieczenia środków na zapłatę zachowku może skutkować tym, że część firmy lub jej aktywów będzie musiała zostać spieniężona w celu uzyskania środków na spłatę zachowku. To z kolei może wymiernie wpłynąć na bieżące działanie firmy, która po śmierci dotychczasowego właściciela i tak zapewne mierzy się z wieloma problemami.

Sfinansowanie podatku od spadków i darowizn

Podobnie jak w przypadku zachowku, osoba, która otrzyma spadek po zmarłym przedsiębiorcy, może mieć obowiązek zapłaty podatku od spadków i darowizn. Będzie tak, jeżeli spadkobierca nie będzie mieć prawa do zwolnienia z opodatkowania – np. będzie to wspólnik zmarłego, który nie jest z nim spokrewniony albo dalszy krewny – np. siostrzeniec.

W takim wypadku polisa ubezpieczeniowa na życie może pozwolić na zapłatę podatku.

Sfinansowanie rozliczeń ze spadkobiercami

Zależnie od tego, jak zaplanowana jest sukcesja w biznesie, może dojść do konieczności spłacenia w jakiś sposób spadkobierców, którzy nie mają prowadzić dziedziczonego biznesu. Może chodzić np. o wykup ich praw do majątku firmy lub spłatę w związku z tym, że nie zostaną dopuszczeni do udziału w spółce.

Takie rozliczenie trzeba zaplanować i sfinansować. W szczególności istotne jest, żeby np. umorzenie udziałów zmarłego wspólnika nie doprowadziło do znacznego pogorszenia sytuacji finansowej spółki. W tym celu kwota z ubezpieczenia może być przeznaczona np. na dofinansowanie spółki w celu spłacenia spadkobierców.

Sfinansowanie innych wydatków związanych z przeprowadzeniem sukcesji działalności gospodarczej

Niezależnie od tego, jak dobrze zaplanowana będzie sukcesja w biznesie w firmie, spółce bądź innej działalności, śmierć prowadzącego właściciela przedsiębiorstwa lub wspólnika może wiązać się z wieloma wydatkami. Mogą to być koszty notarialne lub obsługa prawna. Istotne jest też, że taka sytuacja może doprowadzić do utrudnienia w prowadzeniu bieżącego biznesu, a więc ograniczenia przychodów.

Możliwe, że jednym z rozwiązań potrzebnych w przypadku śmierci przedsiębiorcy będzie np. przekształcenie działalności – w takiej sytuacji ubezpieczenie pomoże sfinansować ten czasem kosztowny proces.

Polisa ubezpieczeniowa na życie może pomóc w sfinansowaniu tych kosztów.

Zabezpieczenie osób niebiorących udziału w sukcesji

Oczywiście ubezpieczenie na życie może służyć również temu, by zabezpieczyć potrzeby finansowe spadkobierców, którzy nie będą brali udziału w sukcesji biznesu. Może to dotyczyć np. małoletnich dzieci lub tych spadkobierców, którzy po prostu nie są zainteresowani dalszym prowadzeniem firmy.

Może to być istotne w szczególności, gdy przedsiębiorca nie ma żadnego innego majątku niż majątek swojej działalności.

Polisa ubezpieczeniowa na życie związana z sukcesją jako część szerszego planu

Istotne jest to, że polisa ubezpieczeniowa na życie jest jedynie jednym z narzędzi związanych z planowaniem sukcesji w biznesie. Skuteczne planowanie sukcesji w biznesie wymaga odpowiedniego określenia, kto i jaką część sumy ubezpieczeniowej ma otrzymać. To zależy z kolei od tego, kto ma otrzymać właściwy spadek – a więc kto ma odziedziczyć prowadzony biznes (np. przedsiębiorstwo lub udziały w spółce). Istotne jest też to, jaki inny majątek posiada przedsiębiorca, którego działalności dotyczy planowanie sukcesji (wpływa to m.in. na kwestię zachowku). Kompleksowe i możliwie najmniej negatywnie wpływające na prowadzenie firmy lub spółki zaplanowanie sukcesji – wraz z dodatkowymi wątkami, jest kluczowe dla dobra biznesu. Z tej przyczyny warto jest szczegółowo zaplanować cały proces przejścia przedsiębiorstwa na następców prawnych w taki sposób, żeby dalsza jego działalność pozostała niezachwiana.

---

Autor: radca prawny Jan Marczyński – partner Kancelarii JWMS. Posiada doświadczenie w obsłudze prawnej dużych i średnich przedsiębiorstw. Wspiera Klientów w szczególności w zakresie prawa spółek. Zajmuje się m.in. prowadzeniem procesów restrukturyzacyjnych oraz optymalizacyjnych w przedsiębiorstwach, a także w planowaniem sukcesyjnym.