28 czerwca 2025 roku w życie wchodzi ustawa z dnia 26 kwietnia 2024 r. o zapewnianiu spełnienia wymagań dostępności niektórych produktów i usług przed podmioty gospodarcze, tzw. Akt o Dostępności. Dla wielu przedsiębiorców oznaczać to będzie obowiązek dostosowania prowadzonej działalności do określonych tam wymogów dostępności. W tym artykule przybliżamy kluczowe zagadnienia dotyczące Aktu o Dostępności i odpowiadamy na najważniejsze związanie z nim pytania.

Co to jest Akt o Dostępności?

Akt o Dostępności to potoczna nazwy ustawy z dnia 26 kwietnia 2024 r. o zapewnieniu spełnienia wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze. Nakłada on na przedsiębiorców (mowa tu o spółkach, jak i osobach prowadzących jednoosobowe działalności gospodarcze) obowiązek dostosowania prowadzonej działalności do wymogów dostępności dla osób z niepełnosprawnościami. Wchodzi on w życie 28 czerwca 2025 roku, ale w pełnym zakresie obowiązywać będzie dopiero po okresie przejściowym – od 28 czerwca 2030 roku.

Ustawa uchwalona została przez Sejm w ramach implementacji unijnej dyrektywy European Accessibility Act. Akt ten ma na celu standaryzację poziomów dostępności wybranych produktów i usług dla osób z niepełnosprawnościami. Do tej pory obowiązki takie ciążyły jedynie na administracji publicznej.

Przez „dostępność” należy w tym wypadku rozumieć zapewnienie takiego standardu oferowanych produktów i usług, który pozwoli wszystkim z nich korzystać – w tym przede wszystkim osobom niezależnie od ich sprawności czy potrzeb.

Kogo dotyczy Akt o dostępności?

Akt o Dostępności dotyczy przedsiębiorców większych niż mikro-przedsiębiorcy, którzy są importerami, dystrybutorami, producentami, usługodawcami lub upoważnionymi przedstawicielami w rozumieniu przepisów Aktu o Dostępności. Ocena tego, czy dany przedsiębiorca musi dostosować się do Aktu o Dostępności, zależy od spełnienia dwóch kryteriów podmiotowych: wielkości przedsiębiorstwa oraz charakteru prowadzonej działalności.

Zgodnie z drugim kryterium, charakter działalności oceniany będzie według definicji podmiotów z Aktu o dostępności. Związani nią będą:

• Dystrybutorzy – osoby lub firmy, które sprzedają produkt na rynku, ale nie są jego producentem ani importerem;
• Importerzy – osoby lub firmy z siedzibą w UE, które sprowadzają produkty spoza Unii Europejskiej lub EFTA na rynek UE;
• Producenci – osoby lub firmy, które wytwarzają produkt lub zlecają jego produkcję i sprzedają go pod własną marką;
• Usługodawcy – osoby lub firmy, które oferują usługi konsumentom na terenie UE;
• Upoważnieni przedstawiciele – osoby lub firmy z pełnomocnictwem od producenta do działania w jego imieniu na terenie UE.

Aby jednak Akt o Dostępności miał do danego przedsiębiorcy zastosowanie, musi on świadczyć usługi lub operować produktami, które są w nim wyraźnie wymienione. Należy także nadmienić, ze poszczególne podmioty, których dotyczy Akt o Dostępności, obowiązywać będą także inne, właściwe dla charakteru działalności, obowiązki. Na przykład producent zobowiązany będzie przeprowadzić ocenę zgodności produktów przez siebie produkowanych i odpowiednio oznakować je oznaczeniem „CE”.

Może także zajść sytuacja, w której na danym przedsiębiorcy ciążyć będą obowiązki więcej niż jednego podmiotu – np. gdy producent lub dystrybutor będzie jednocześnie usługodawcą (produkuje komputery i prowadzi ich sprzedaż online we własnym serwisie elektronicznym), będzie zobowiązany spełniać wymogi dla obydwu podmiotów.

Jakich produktów i usług dotyczy Akt o Dostępności?

Akt o Dostępności dotyczy jedynie wyraźnie wymienionych w jego treści produktów i usług. Osobne są jednak wytyczne dotyczące dostępności dla usług i produktów.

Produkty, których dotyczy Akt o Dostępności:

• komputery ogólnego przeznaczenia i ich systemy operacyjne;
• terminale płatnicze oraz terminale samoobsługowe przeznaczone do świadczenia usług objętych ustawą, bankomaty, automaty biletowe i do odprawy;
• konsumenckie urządzenia końcowe wykorzystywane do świadczenia usług telekomunikacyjnych i dostępu do audiowizualnych usług medialnych;
• czytniki książek elektronicznych.

Usługi, których dotyczy Akt o Dostępności:

• usługi dostępu do audiowizualnych usług medialnych;
• usługi telekomunikacyjne;
• usługi w zakresie pasażerskiego transportu drogowego, lotniczego, kolejowego i wodnego;
• usługi bankowości detalicznej, rozpowszechniania książek elektronicznych oraz handlu elektronicznego.

Wymogi dostępności mają zapewnić wszystkim – w tym przede wszystkim osobom z niepełnosprawnościami – możliwość korzystania z produktów i usług w sposób komfortowy. Mowa tutaj o takich ułatwieniach, jak na przykład przejrzystość tekstu, możliwość powiększenia czcionki, wykorzystywanie komunikatów dźwiękowych czy konwersja tekstu na mowę.

Obowiązki, jakie należy spełnić w zakresie produktów i usług

Akt o Dostępności jednoznacznie wskazuje, jakie wymogi należy spełnić, aby określone produkty zostały uznane za dostępne. Ogólne wymogi dla produktów, opisane są w art. 7 i nast. Aktu o Dostępności. Produkt, aby być uznanym za dostępny, musi (1) zawierać dostępną instrukcję, etykietę lub ostrzeżenie oraz (2) spełniać wymogi dostępności. Usługa dostępna to taka, (1) o której informacje są dostępne, (2) która spełnia wskazane wymogi dostępności. Takie ujęcie zagadnienia brzmi dość ogólnie, ale Akt o Dostępności przewiduje szczegółowe wymogi, jakie należy wypełnić, by usługa lub produkt były uznane za dostępne i to właśnie te wymogi są kluczowe w opisywanej regulacji.

Akt o Dostępności a WCAG 2.1.

WCAG 2.1., czyli Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) 2.1. to zestaw międzynarodowych wytycznych opracowanych przez World Wide Web Consortium (W3C), które określają standardy dostępności treści cyfrowych. WCAG 2.1. określa szczegółowe kryteria, jakie należy spełnić, by oferowane treści cyfrowe, spełniały wymogi dostępności. Dokument ten tworzy podstawowe kryteria dostępności, 3 różne jej ustandaryzowane poziomy oraz udziela dokładnych informacji, w jaki sposób opisywane wymogi spełnić. W przypadku wątpliwości, w jaki sposób dostosować produkty i usługi do wymogów Aktu o Dostępności, WCAG 2.1. będzie odpowiednim źródłem do ich rozwiania.

WCAG 2.1. uznawany jest za punkt odniesienia do realizacji założeń Aktu o Dostępności w zakresie treści cyfrowych (w szczególności np. przy tworzeniu stron internetowych czy internetowych serwisów sprzedażowych). Podstawowe kryteria stworzone przez WCAG 2.1., do których wprost niejednokrotnie odnosi się Akt o Dostępności, to:

1. Postrzegalność (Perceivable)
   • Dostępność treści dla użytkowników niezależnie od ich możliwości sensorycznych;
   • Należy wykorzystywać teksty alternatywne dla grafik, napisy do innych materiałów multimedialnych oraz kontrastujące kolory.
2. Funkcjonalność (Operable)
   • Nawigowalność interfejsów za pomocą różnych metod takich jak np. klawiatura lub inne systemy;
   • Zakaz stosowania elementów, które mogą wywoływać padaczkę.
3. Zrozumiałość (Understandable)
   • Treści i interfejsy muszą być logiczne i przewidywalne w obsłudze.
   • Wprowadzenie jasnego języka komunikacji oraz pomocy wizualnych.
4. Kompatybilność (Robust)
   • Zgodność z technologiami wspomagającymi, takimi jak czytniki ekranu.

To właśnie te cztery kryteria, a następnie cały WCAG 2.1. wraz z Aktem o Dostępności powinny stanowić punkt odniesienia dla przedsiębiorców realizujących wymogi dostępności. WCAG przewiduje 3 różne poziomy dostępności (określane jako „A”, „AA” lub „AAA”) – Akt o Dostępności, nakłada obowiązek w zakresie 2 poziomu – AA. Art. 12 Aktu o Dostępności opisuje te kryteria, ale do WCAG 2.1. określa szczegółowo sposób, w jaki powinny być zrealizowane.

Czas na wdrożenie Aktu o Dostępności

Akt o Dostępności wchodzi w życie 28 czerwca 2025 r., ale do 28 czerwca 2030 roku obowiązuje okres przejściowy. Po jego upływie całość działalności danego przedsiębiorcy będzie musiała być dostosowana do wymogów wynikających z ustawy. W okresie przejściowym można oferować lub świadczyć usługi przy wykorzystaniu produktów niespełniających wymagań dostępności, które wykorzystywało się w przed dniem wejścia w życie ustawy, umowy zawarte przed dniem wejścia w życie ustawy mogą nadal obowiązywać, jednak nie dłużej niż do dnia 28 czerwca 2030 r, a terminale niespełniające wymagań dostępności,  mogą być wykorzystywane do upływu okresu ich ekonomicznej użyteczności, jednak nie dłużej niż przez 20 lat od dnia rozpoczęcia ich wykorzystywania.

Jakie są kary za nieprzestrzeganie Aktu o Dostępności?

Karą za niespełnianie wymogów dostępności jest:

1. Przede wszystkim kara finansowa– nie może być wyższa 10-krotności przeciętnego wynagrodzenia, ani 10% obrotu firmy za poprzedni rok.
2. Obowiązek wycofania produktu/zaniechania świadczenia usługi lub zapewnienia zgodności w terminie 120 dni.
3. Jeśli instytucja kontrolująca wykryje nieprawidłowości, może zakazać dalszego udostępniania produktu lub świadczenia usługi na okres nie dłuższy niż 180 dni;
4. Poinformowanie konsumentów, jeśli produkt lub usługa stwarzają zagrożenie dla ich zdrowia lub bezpieczeństwa.

Podmiotem odpowiedzialnym za nadzór nad przestrzeganiem Aktu o Dostępności jest Prezes PFRON. Może on jednak przekazać sprawę konkretnej kontroli danego przedsiębiorcy do innego podmiotu specjalistycznego (np. do prezesa UKE). Skargę na brak spełnienia wymogów dostępności może złożyć każdy. Następnie właściwy organ przeprowadza kontrolę dostępności i w przypadku niespełnienia któregoś z wymagań, w grę mogą wchodzić opisane powyżej sankcje.

---